Door de valwind van juni 2021 raakte het rijksmonumentale Sterrenbos van Landgoed Zuylestein (Leersum) zeer zwaar beschadigd. Bij het opnieuw aanplanten van dit bos wordt meteen gezorgd voor klimaatbestendige natuur én geleerd van nieuwe soorten en plantmogelijkheden. Gedeputeerde Has Bakker bracht onlangs een bezoek aan Zuylestein, om het landgoed, het herstelwerk rondom het Sterrenbos en de cultuurhistorische waarde te verkennen.
Sterrenbos Landgoed Zuylestein in Leersum is een groen rijksmonument dat teruggaat tot de veertiende eeuw. Het Sterrenbos is een bos met lanen die vanuit een middelpunt straalsgewijs naar de uiteinden lopen en zo een ster vormen. Tijdens de valwind is dit bos zo zwaar getroffen dat het volledig opnieuw aangeplant moet worden. Dat s meteen ook een kans om opnieuw te beginnen en het bos meer klimaatbestendig aan te leggen. Denk aan andere soorten, maar ook andere aanplantmethoden. De provincie Utrecht heeft dit herstel financieel ondersteund, vanuit haar fonds Erfgoedparels voor restauratie van rijksmonumenten en vanuit het Programma Klimaatadaptatie.
Valwind
Op 18 juni 2021 heeft een valwind in slechts 2 minuten zeer grote schade aangericht in een groot deel van Leersum, waaronder Landgoed Zuylestein. Een valwind (ook wel downburst) is een verschijnsel dat soms in de zomer voorkomt tijdens zware onweersbuien. In een klein gebied kan de windsnelheid hierbij oplopen tot ver boven de 100 km/uur. Driekwart van de bomen in het Sterrenbos van Landgoed Zuylestein is omgewaaid, ontworteld, of afgebroken. De bomen die nog wel stonden waren zo zwaar beschadigd dat ook die helaas gekapt moesten worden. In het KNMI Klimaatsignaal '21 wordt de valwind bij Leersum genoemd als een van de gevolgen van het veranderende klimaat. Omdat de zwaarste zomerbuien extremer worden, neemt ook de kans op valwinden toe.
Gevolgen van klimaatverandering voor de natuur
Gedeputeerde Has Bakker benadrukt het belang van de financiële bijdrage van de provincie: “De afgelopen jaren hebben we kunnen zien wat het gevolg is van klimaatverandering voor de natuur, met bossen die zomers last hebben van droogte. De valwind was noodlottig voor dit bos, maar het is mooi om hier ter plekke te zien hoe er meteen een kans is benut om de natuur klimaatbestendiger te maken. Met bijvoorbeeld soorten die beter tegen wisselende waterstanden kunnen.”
Klimaatbestendig bos
Het herstelwerk richt zich op het creëren van een veerkrachtig bos dat positief bijdraagt aan de biodiversiteit en klimaatbestendigheid. Bomen die goed tegen een wisselende waterstand kunnen en zoveel mogelijk soorten die in Nederland van nature voorkomen. Omdat de grond tijdens het afgelopen aanplantseizoen te nat was, wordt het nieuwe bos volgende winter geplant. Het nieuwe bos zal bestaan uit een diversiteit aan inheemse boom- en struiksoorten, specifiek geselecteerd vanwege hun vermogen om de effecten van klimaatverandering te doorstaan en om een robuuste bodemstructuur te bevorderen. Bij het aanplanten wordt gebruik gemaakt van nieuwe methoden, waarbij de bodemstructuur niet verstoord wordt, zodat de aangeplante bomen een betere start hebben. Een klimaatrobuuste inrichting van buitenplaatsen en landgoederen kan zowel de cultuurhistorische als de ecologische waarden van het groene erfgoed beschermen. De inzichten uit dit project kunnen ook op andere plekken goed toegepast worden.
Klimaatbestendige Buitenplaatsen
Het Sterrenbos van Landgoed Zuylestein fungeert als proeftuin om de klimaatproblematiek op buitenplaatsen en landgoederen in beeld te brengen, zodat dit soort groene monumenten in de toekomst beter beschermd zijn tegen de negatieve gevolgen van extreme weersomstandigheden zoals hitte, droogte en wateroverlast. Bijzonder aan het Sterrenbos is de schaal waarop in een cultuurhistorische context geëxperimenteerd wordt met klimaatbestendige bomen- en plantensoorten en andere plantwijzen. De proeftuin Sterrenbos is een aanvulling op de proeftuinen van het Kennisprogramma Klimaatrobuuste Buitenplaatsen.
Voor persinformatie:
jiri.glaap@provincie-utrecht.nl, 06 39 63 21 97
