Richard Zwartenkot, beleidsmedewerker beheer openbare ruimte en Erik Groenland projectleider voorbereiding, ontwikkeling en beheer bij de gemeente Houten trekken samen op om Houtense woonwijken klimaatbestendig in te richten. Dus: minder steen, meer groen, zorgen dat regenwater goed wordt opgevangen en dat er voldoende schaduw is. Door de inzichten die ze in een pilot van andere gemeenten opdeden, kunnen ze dit nu effectiever doen.
"Wij dachten: Houten is een groene gemeente, dus alles zal op orde zijn en we hoeven ons geen zorgen te maken. Maar, door onderzoek naar de effecten van extreme neerslag in Houten, gingen onze ogen open: ook híer gaan dingen mis," vertelt Erik. "Dat heeft ertoe geleid dat we alle risicolocaties in kaart hebben gebracht en die zijn gaan aanpakken." Collega Richard vervolgt: "We wilden graag weten wat we nog meer kunnen doen om onze wijken aan te passen aan extremer weer, ofwel om ze klimaatbestendig te maken. Én biodiverser. We hebben al veel groen, maar, is dit wel het juiste groen?
Risico op wateroverlast én droogte
Het veranderende klimaat vraagt om aanpassingen in onze woonomgeving. Er zijn steeds hevigere regenbuien met risico op wateroverlast, en tegelijkertijd hete dagen met risico op verdroging en hittestress. Om te zorgen dat inwoners veilig, gezond en prettig kunnen wonen, moeten alle wijken in de provincie uiterlijk in 2050 klimaatbestendig zijn ingericht. De provincie wil dit vervroegen door zo snel mogelijk te komen tot ten minste één klimaatbestendige wijk per gemeente. In het afgelopen jaar heeft ze daarom een pilot gedaan samen met zeven gemeenten. Doel:
- Belangrijke stappen zetten om één wijk aan te passen aan extreem weer
- Waar natuur overal een plek krijgt.
- Waar mensen graag buiten zijn.
De gemeenten kregen daarbij begeleiding van een externe deskundige én konden hun kennis en ervaringen uitwisselen met elkaar.
Inzicht in oplossingen
De pilot gaf Erik en Richard inzicht in wat al goed gaat, vervolgstappen hierop én andere mogelijke oplossingen. Erik: "Op de locaties waar veel risico is op wateroverlast hebben we zogenaamde 'infiltratieriolen' aangelegd onder de wegen. Die zorgen ervoor dat het regenwater in de bodem kan zakken. Het overtollige regenwater wordt afgevoerd naar de sloot. Op deze manier voorkomen we wateroverlast, maar ook verdroging van de grond. De volgende stap is het stimuleren van inwoners om hun regenpijpen af te koppelen van de vuilwaterriolering en aan te sluiten op dit nieuwe infiltratiestelsel." Richard vult aan met een ander voorbeeld: "Schaduw hebben we voldoende in de wijken van deze pilot. Ook plekken die voor verkoeling zorgen. Maar, die plekken waren nog niet zo ingericht dat mensen daar prettig konden zitten. Daar gaan we, op advies van de deskundige, bankjes neerzetten."
De gemeente Montfoort is bezig met het klimaatbestendig bouwen van een nieuwe wijk. Dat kunnen wij bij onze nieuwbouwwijken in Houten ook toepassen.
Verschillende afdelingen
Ook de kennis en ervaringen van andere gemeenten hebben bijgedragen aan de opgedane inzichten. "De gemeente Montfoort is bezig met het klimaatbestendig bouwen van een nieuwe Wijk. Groen wordt daar vanaf het begin al serieus meegenomen, in plaats van als iets waar je de overgebleven plekken mee opvult.
Dat kunnen wij bij onze nieuwbouwwijken in Houten ook toepassen", laat Richard weten. Een ander waardevol resultaat van de pilot vindt Erik dat er met verschillende afdelingen binnen de gemeente Houten is meegedacht over waar verbeterpunten liggen. "Daarmee kom je verder dan de klimaatadaptatie-opgave vanuit één aspect te benaderen."
Klimaatbestendigheid als uitgangspunt
De provincie stimuleert gemeenten om wijken klimaatbestendig te maken. Klimaatbestendige wijken hebben bijvoorbeeld 40 procent schaduw langs fiets- en wandelpaden en hebben koele en schaduwrijke plekken op 300 meter afstand van woningen. In deze wijken is minimaal 30 procent van het oppervlak groen en wordt bij een stortbui het regenwater zo lang mogelijk vastgehouden in het openbaar groen. De provincie wil dat bij herinrichtingen van wijken en bij nieuwbouwwijken groen, gezondheid, biodiversiteit en klimaatbestendigheid de uitgangspunten zijn. De kennis die de provincie en de gemeenten samen opdeden in deze pilot, is hiervoor zeer waardevol.
Gevarieerder en ruiger
In de pilot was ook aandacht voor meer biodiversiteit, ofwel meer planten en dieren in de wijk, wat de provincie tegelijk met het klimaatbestendig maken ervan wil aanpakken. Erik: "In Houten zijn veel bomen geplant met tegels en stenen er dicht omheen. Door de pilot hebben we gezien, hoeveel groter een boom kan worden als die wél de ruimte heeft. Als we nu bomen neerzetten, willen we dat op goede plekken doen. En rondom de bomen gaan we minder maaien. Dat is goed voor de boom én de biodiversiteit."
Minder steen, meer groen
Inwoners worden zoveel mogelijk bij de maatregelen betrokken, laat Erik weten. "We proberen jaarlijks in de gemeente Houten 3.250m2 zinloze tegels en stenen weg te halen uit de openbare ruimte. Bijvoorbeeld trottoirs die te breed zijn aangelegd of die nauwelijks gebruikt worden omdat er aan beide kanten van de straat een stoep ligt.
Daarbij worden we geholpen door 'ontsteningsambassadeurs'. Dat zijn inwoners die draagvlak hiervoor creëren bij buurtbewoners en meedenken over de invulling van het groen dat ervoor in de plaats komt." Richard vervolgt: "Voor het toevoegen van biodiversiteit gaan we ook in overleg met inwoners. Het groen in de buurten is nogal eenzijdig: veel gras met alleen een paar bomen of dezelfde struiken. Dat mag wel wat gevarieerder en ruiger."
Samen vooruit - deze stap hebben we in 2023 gezet!
We helpen gemeenten om wijken groen gezond en klimaatbestendig te maken. Hiermee zorgen we ervoor dat het fijn wonen, werken en recreëren blijft in de provincie Utrecht. Dat doen we voor en met onze inwoners, ondernemers, andere overheden en belanghebbenden. Zo gaan we samen vooruit.