De Utrechtse Monitor Duurzame Landbouw stimuleert boeren om stappen te zetten richting meer natuurinclusieve kringlooplandbouw binnen hun bedrijf. Boerin Gerda Kool ervaart met de ontwikkeling van deze monitor een groeiende gelijkwaardigheid tussen boeren en de provincie Utrecht: boeren kunnen zelf sturen op verbeteringen om hun bedrijf natuurinclusiever en biodiverser te maken.
Gerda: "Gemiddeld zal een boer 2.000 euro kunnen ontvangen voor deelname. Maar, het instrument laat vooral de waarde van boeren in Utrecht zien. Want boeren doen al heel veel dingen. Het is goed dat ze daarvoor gewaardeerd en beloond worden. Daarnaast kunnen ze hiermee sturen op verbetering van onderdelen van hun bedrijf. Denk aan minder krachtvoer of minder kunstmest om het stikstofbodemoverschot te verlagen."
Elke boer is anders. Dat is juist onze kracht. Daarom is het belangrijk dat ieder zelf zijn eigen stappen kan zetten voor meer biodiversiteit.
"Er wordt veel verwacht en gevraagd van boeren. Wij zien daar lang niet altijd iets van terug en hebben er lang niet altijd invloed op. Maatregelen en wet- en regelgeving gaan soms ook nog eens dwars tegen elkaar in," vertelt Gerda, die een agrarische onderneming heeft in het Utrechtse Abcoude en daarnaast een rol als verbinder heeft tussen boeren en overheden. "Wij willen zelf kunnen sturen. Daarom hebben we met de adviesgroep landbouw van de inmiddels opgeheven gebiedscommissie Utrecht West een visie opgesteld die duidelijk maakt waar we heen willen. Wij zijn heel divers. Elke boer is anders. Dat is juist onze kracht. Daarom is het belangrijk dat ieder zelf zijn eigen stappen kan zetten voor meer biodiversiteit."
Zelf een stip op de horizon zetten
De provincie Utrecht is trots op haar landelijk gebied met een grote diversiteit aan natuur en landbouw, en op de boeren die dit grotendeels beheren. Tegelijk heeft ze grote uitdagingen, zoals de verbetering van natuur en biodiversiteit. In het Utrechts Programma Landelijk Gebied werkt de provincie aan een vitaal landelijk gebied, waarin gezonde natuur, klimaatbestendig landschap, en winstgevende en duurzame landbouw hand in hand gaan. Bijvoorbeeld met weidevogelbeheer in het veenweidegebied en een netwerk van droge landschapselementen zoals bomenrijen en kruidenrijke randen, en natte elementen zoals sloten en beken met natuurlijke oevers, in de Gelderse vallei.
Met het instrument Utrechtse Monitor Duurzame Landbouw, dat de provincie en melkveehouders in een pilot samen ontwikkeld hebben in het afgelopen jaar, kunnen boeren zelf bepalen hoe ze willen bijdragen aan het herstel van natuur en biodiversiteit. Hiervoor worden ze door de provincie financieel beloond. Belangrijk is dat melkveehouders zélf voor dit instrument gekozen hebben, stelt Gerda, die betrokken is geweest bij de totstandkoming van deze samenwerking tussen de provincie en boeren. "Een boer verwoordde het mooi. Hij zei: 'we willen zelf een stip op de horizon zetten'."
De waarde van boeren
Aan de hand van 15 indicatoren kunnen de agrarische ondernemers hun prestaties meten op het gebied van bodem, water, biodiversiteit en klimaat. Indicatoren zijn bijvoorbeeld het verlagen van het stikstofbodemoverschot, het verhogen van de weidegang (laten begrazen door koeien van graslanden) of het verhogen van het percentage kruidenrijk grasland (combinatie van verschillende grassen, vlinderbloemigen en kruiden waardoor een productief en biodivers grasland ontstaat.
Als een boer goed scoort op alle indicatoren, kan hij een vergoeding van maximaal 5.000 euro per jaar krijgen. "Gemiddeld zal een boer 2.000 euro kunnen ontvangen. Maar, het instrument laat vooral de waarde van boeren in Utrecht zien."
Gelijkwaardige gesprekspartner
De verkenning die de provincie in de pilot samen met enkele tientallen agrarische ondernemers heeft gedaan was overwegend succesvol: de boeren zien dat hun kennis heeft geleid tot de ontwikkeling van de monitor. En met de waardevolle input die zij binnen deze monitor geven, kan de provincie beter beleid maken. Het streven is dan ook dat de monitor wordt ingevoerd bij een groter aantal boeren. Deelname daaraan zal op vrijwillige basis zijn. De vijf Utrechtse agrarische collectieven gaan de data die de boeren aanleveren beheren, hun prestaties monitoren en zorgen voor kennisdeling.
Gerda hoopt dat de monitor een blijvende opening is voor een dialoog. "Als boeren zelf kunnen sturen op verbeteringen, kunnen ze ook aangeven wat ze nodig hebben om die prestaties te halen. Boeren zijn niet gewend om aan te kloppen bij de overheid. Dit is een belangrijke stap om daar een kentering in te maken: dat ze dat eerder gaan doen. Maar, ook om bij overheden verandering te brengen: dat ze boeren aan tafel hebben als gelijkwaardige gesprekspartner."
Boeren zijn doeners
De agrarische ondernemers zien het wel zitten om ermee aan de slag te gaan, laat ze weten. "De meeste boeren willen wel aan de slag. Het zijn doeners. En ze willen graag beloond worden voor wat ze doen. Sommige kijken heel direct: wat is mijn opbrengst? Anderen zien het als nieuwe uitdaging om hun bedrijf te optimaliseren. Ze kunnen hiermee zelf aan de slag. In plaats van dat ze maatregelen opgelegd krijgen. En misschien zegt een grote supermarktketen hierdoor ook wel: dat is interessant, wij gaan boeren ook belonen."
Samen vooruit - deze stap hebben we in 2023 gezet.
Met de duurzame landbouwmonitor werken we samen om de landbouwsector in de provincie Utrecht toekomstbestendig en duurzaam te maken. Zo kan de natuur zich herstellen en er op een gezonde manier voedsel geproduceerd kan worden. En gaan we samen vooruit.