Met de zojuist voltooide rotonde op de kruising tussen de op- en afrit van rijksweg A1 en de Wakkerendijk (N221) is Eemnes niet één, maar vier kunstwerken rijker. Op het middeneiland van de rotonde verwelkomen drie in het oog springend kunstobjecten het aankomend verkeer. De Vogelwachters horen voorgoed bij Eemnes en zijn het resultaat van een geslaagde synergie tussen provincie, gemeente, kunstenaars en omwonenden.
Samen met gemeente Baarn en andere belanghebbenden werkt de provincie Utrecht aan de aanpak van de provinciale weg N221 ten noordwesten van Baarn. Het doel is om de verkeersveiligheid en de doorstroming op deze weg te verbeteren. De gevaarlijke kruising tussen de op- en afritten van rijksweg A1 was een van de knelpunten. In oktober voltooide de provincie op deze locatie de nieuwe rotonde Wakkerendijk in Eemnes. De wegaanpassing maakt de kruising tussen de Wakkerendijk en de op- en afrit van rijksweg A1 een stuk veiliger.
Inwoners willen kunst
Tijdens een inloopavond over de rotonde in 2020 kwamen de bezoekers verrassend uit de hoek, vertelt Melvin van den Heiligenberg, projectleider van dit wegenproject van de provincie Utrecht. “Op het ontwerp voor de rotonde hadden ze niets aan te merken. Wel volgde al snel de vraag: ‘Krijgen we in het midden van de rotonde ook een kunstwerk, net als de andere rotondes in Eemnes’?”
Dat idee viel bij de provincie in goede aarde. De provincie stimuleert initiatieven vanuit de omgeving, en zeker als het gaat om kunst en het versterken van de band tussen mensen en hun leefomgeving. Voor dit programma werkten de collega’s van Wegen en Cultuur samen het idee verder uit. Kunstenaars werden gezocht om de karakteristieken van Eemnes te vertalen in een ontwerp voor deze rotonde. Melvin: “De omwonenden moesten het mooi vinden. Dat uitgangspunt volgde direct op prioriteit nummer één: verkeersveiligheid. Dus nodigden we omwonenden uit hun wensen kenbaar te maken. Samen met de kunstenaars doken ze in de historie van Eemnes en gingen erover in gesprek.”
Blij met rotonde
Onder hen inwoners Bart en Floortje Calis. Zij wonen met hun drie kinderen aan de Wakkerendijk. Voelden zij geen bezwaar bij het voorstel van een rotonde, praktisch voor de ingang van hun woning? Ze wuiven het weg. “Integendeel! Vlak voor de bouw van de rotonde begon werden we ’s ochtends vroeg weer wakker van een klap: opnieuw een botsing op het kruispunt. Gelukkig met goede afloop voor de betrokken automobilisten, maar we hielden elke keer ons hart vast”, vertrouwt Floortje toe. We zijn heel blij met de rotonde dus. Het kruispunt wordt er een stuk veiliger op.”
Deze kruising vlakbij hun huis voelt door het kunstwerk om meer redenen eigen. “Superleuk dat ze wilden weten hoe wij naar Eemnes kijken”, vindt Bart. “Voor ons is het weidevogelgebied het meest unieke kenmerk van deze omgeving, net in het buitengebied.”
Een bezoek aan de Oudheidkamer maakte duidelijk dat de geschiedenis van Eemnes een grote inspiratiebron was voor de kunstenaars die gevraagd waren met ontwerpen te komen. “De rechte lijnen van de polder, het agrarische karakter, het gevecht tegen het water met al zijn technisch vernuft en de weidse gebieden waar vogels zich thuis voelen. Iedereen had een andere invalshoek, gaaf om te zien. Deze afrit is toch de poort van Eemnes.”
Kunstwerk moet veilig zijn
Bart, die net zijn huis had verbouwd en daarom nogal gefocust was op techniek, keek meteen een stukje verder dan de esthetiek. “De verkeersveiligheid stond voor ons, net als voor de provincie, voorop. Bij een op zich interessant ontwerp van een grote, dichte constructie dachten we meteen: dat vangt wel veel wind op de rotonde. Een ander werk gaf niet echt mee, als je met je auto onverhoopt tegen het kunstwerk belandt. Het gekozen ontwerp is mooi en heeft als voordeel dat het transparant is, van licht materiaal en ‘mee veert’.”
Mooi dat het kunstwerk op een drukke kruising naar de natuurpracht en stilte van de omgeving verwijst
Natuurpracht
Als ze straks op de bovenverdieping van hun huis uit het raam kijken, kunnen ze misschien nét het hoofd van de grutto’s of de vogelaar zien. “We kijken uit naar het kunstwerk. Daarnaast bezoeken we graag de Waaien. Een prachtig stukje polder in Eemnes. Mooi dat het kunstwerk op een drukke kruising naar die natuurpracht en stilte verwijst.”
Ook bewoner van het eerste uur, de heer C. van Wegen (97), is verguld met zijn nieuwe uitzicht. Leunend op zijn wandelstok, slaat hij de plaatsing van het kunstwerk op 25 oktober belangstellend gade. “Toen ik hier kwam wonen, waren ze bezig met de A1. De Wakkerendijk was een klinkerweg en Eemnes had hoge dijken. Moet je nu zien”, gebaart hij. “Andere tijden. Goed dat die rotonde er is. Die maakt het een stuk veiliger. En de grutto’s? Ik vind ze heel leuk.”
Vogelwachters als ankerpunt
Kunstenaars Albert Dedden en Paul Keizer – alias Spacecowboys – wisten meteen een richting, toen ze om een ontwerp werden gevraagd. “De grutto is onze meest iconische weidevogel. Eemnes heeft een van de laatste broedgebieden. De Wakkerendijk is een hele oude dijk die de Zuiderzee buiten hield”, legt Paul uit. “Onze vogelspotter, die ontspannen in zijn hemdje door een verrekijker tuurt, kijkt die kant op. Hij ziet niet de grutto’s achter hem, maar aanschouwt wel dat karaktervolle landschap vol geschiedenis.”
De beeldengroep Vogelwachters is uitgevoerd in epoxy en van kleur voorzien met een lak. Op een aantal plekken in het beeld is een interne bewapening aangebracht. “Deze manier van uitvoeren geeft een onderhoudsarm, vandalismebestendig en duurzaam materiaal dat uitstekend geschikt is voor beelden in de buitenruimte”, aldus Albert. De vogelspotter, in zijn gele zomerhemdje, is drie meter hoog. De grutto’s zijn circa 1.75 meter hoog. In totaal is het kunstwerk zes meter breed.
Juist het anonieme van de rotonde, het stuk niemandsland, inspireerde hen om dit eerbetoon aan het landschap van Eemnes te maken. “We willen de magie van de natuur weer zichtbaar maken. De natuur staat zo onder druk, het verkeer rukt op. Midden in die hectiek staan onze figuren in hun eigen wereld. Je wordt hier een beetje ontvangen”, leggen de kunstenaars uit. Hun verwachting? “Dit iconische beeld gaat een plek innemen in het collectief geheugen. We hopen dat Vogelwachters een ankerpunt in tijd en ruimte wordt. De echte entree die Eemnes verdient.”
Dronebeelden plaatsing kunstwerk
Kunstwerk Vogelwachters is op vrijdag 25 oktober geplaatst op de rotonde Eemnes. Dat deed kunstenaarsduo Spacecowboys zelf, samen met de aannemer van de provincie Utrecht. Weten hoe dat ging? Bekijk hieronder de compilatie op het YouTube kanaal van de de maker van de dronebeelden .