‘Hiep, hiep, hoera voor de buitenbeentjes! Een peer met een vlekje erop, een wortel met twee beentjes, een rode paprika met een groene streep erover. Allemaal even lekker, maar ze voldoen niet aan het schoonheidsideaal van de supermarkten.’ Mary van Hoek-Hendriks, bestuurslid bij de Groente & Fruitbrigade, praat bevlogen over haar missie: minder verspilling en meer groente en fruit in de pakketten van de voedselbank. En dat hoeven niet moeders mooiste te zijn: ‘Met een vlekje erop smaakt die peer nog prima.’
De Groente & Fruitbrigade (GFB) werd zes jaar geleden in het Westland opgericht en verovert nu langzaam maar zeker Nederland. Mary: ‘Wij zijn de hemelpoort voor groente en fruit voor de voedselbanken, omdat we snel en veel kunnen leveren. Te kleine uien of asperges met een breukje? De hele pallet of de hele partij wordt afgekeurd voor de verkoop. Wij halen die gezonde buitenbeentjes op bij de telers en handelaren, sorteren ze en distribueren ze snel naar de voedselbanken.’ Inmiddels heeft de GFB al 10 miljoen kilo groente en fruit gered voor de ruim 100.000 klanten van de 177 Nederlandse Voedselbanken.
Verkwisting
Groente en fruit wordt in Nederland op grote schaal weggegooid, omdat de vorm, grootte of kleur niet voldoet aan de criteria van afnemers zoals supermarkten. Om het verspillingsprobleem wereldwijd te bekijken: een derde van al het voor mensen bestemde voedsel gaat verloren volgens de Wereldvoedselorganisatie. Van boerderijen en verpakkers via de groothandel en de supermarkten tot aan onze keukens wordt jaarlijks 1,3 miljard ton voedsel verspild.
Wij zitten inmiddels op schoot bij veel telers en leveranciers en zij gunnen ons hun buitenbeentjes, maar willen er geen ‘gedoe’ van hebben. Wij ontzorgen hen en zorgen voor snel transport naar voedselbanken.
Op schoot bij telers
Geheel gerund door vrijwilligers heeft de GFB inmiddels een robuust logistiek systeem opgezet om de overschotten op te halen, te sorteren en herverdelen naar de voedselbanken. De brigade gaat over de grote partijen, denk aan 100.000 kilo afgekeurde uien. Mary: ‘Prima uien, maar te groot of te klein voor de markt en rijp voor de stort of voor veevoer. Zonde! Wij zitten inmiddels op schoot bij veel telers en leveranciers en zij gunnen ons de buitenbeentjes, maar willen er geen ‘gedoe’ van hebben. Daar ligt onze kracht, wij ontzorgen hen met transport, sorteren en een fust-retouradministratie. Op onze locaties in Poeldijk, Nagele en Venlo controleren de brigadiers de verse waar vervolgens op kwaliteit. Hierna halen distributiecentra de producten op en verdelen ze over de voedselbanken. We zijn inmiddels de grootste groenteboer van de voedselbank.’
Het gemiddelde voedselpakket bestaat nu voor ruim de helft uit de schijf van vijf, dat kan veel hoger worden met initiatieven als de Groente & Fruitbrigade.
Stroom verse waar neemt af
Paul van Berkel is bestuurslid Voedselwerving bij de Nederlandse Voedselbanken. Hij is blij met de inzet van de Groente & Fruitbrigade: ‘De voedselbank is ooit opgericht om etenswaren die anders verloren zouden gaan uit te delen aan hulpbehoevende mensen. De pakketten verschillen per week. Als de introductie van een nieuw product niet loopt, iets in de productie verkeerd gepland is of er worden veel paprika's geoogst, dan zit dat in het pakket. De laatste jaren neemt vooral de stroom verse producten af. Dit komt deels omdat supermarkten minder etenswaren verspillen door beter te plannen, bederfelijke producten af te prijzen en buitenbeentjes te verkopen.’ Goed nieuws, maar niet voor de voedselbank. In 2023 kwam er 20 procent minder voedsel binnen uit verspillingstromen. Gelukkig krijgt de voedselbank ook gewone voedseldonaties van consumenten, producenten en supermarkten, waardoor de pakketten toch goed gevuld bleven. Paul: ‘Het gemiddelde pakket bestaat nu voor ruim de helft uit de schijf van vijf, maar dat willen we ondanks de opdrogende stroom verse producten graag ophogen naar tweederde. Initiatieven als de GFB zijn daarbij hard nodig.’
Winnende pitch
Ook de provincie Utrecht wil de instroom van vers en gezond voedsel naar alle 17 Utrechtse voedselbanken structureel verbeteren en daagde dit jaar via het open innovatie-platform U-Forward de markt uit. Steeds meer inwoners van de provincie Utrecht zijn door stijgende inflatie, energie- en voedselprijzen aangewezen op de voedselbanken, die grotendeels afhankelijk zijn van donaties van supermarkten en voedselproducenten. En er is een groot tekort aan verse groenten en fruit. De winnende pitch was van de GFB. Met financiële steun van de provincie kunnen zij nu hun netwerk van telers en leveranciers gaan uitbreiden in de regio Utrecht en omstreken. Mary: ‘We willen met de steun van de provincie ook een nieuwe markt aanboren: de sorteerbedrijven en verpakkingsstations. Dit doen we in Utrecht voor het fruit en in Flevoland voor de groente. Zo hopen we volgend jaar al veel meer groente en fruit in de pakketten te krijgen.’
Vliegwieleffect Paul: ‘De steun van de provincie Utrecht voor de GFB is heel belangrijk. Zij kan daarmee haar netwerk van aanbieders van groente en fruit, van telers tot sorteerders, verder vergroten. Daarnaast verspreiden ze het bewustzijn onder handelaren dat hun overschotten veel beter gebruikt kunnen worden, zonder dat ze er veel moeite voor hoeven te doen. Net als de voedselbank is de brigade een vrijwillig burger-tot-burger-initiatief, dat alle steun goed kan gebruiken. We hopen op een vliegwieleffect, waarbij andere provincies geïnspireerd worden en ook gaan investeren in het gebruiken van overschotten groente en fruit voor de voedselbanken.’