Positieve Gezondheid is een gedachtegoed dat uitgaat van een nieuwe benadering van gezondheid. Niet alleen het lichamelijk functioneren bepaalt hoe gezond je bent. Nog eens vijf andere dimensies spelen een rol, zoals zingeving en meedoen. Dat vertelt Machteld Huber, grondlegger van dit gedachtegoed. Zij ervaart dat steeds meer professionals in de zorg en overheid haar aanpak omarmen. 'Eigenlijk vind ik dat logisch. Veel problemen die mensen ervaren zijn ook helemaal geen medische problemen, maar beïnvloeden wel hoe je je gezondheid ervaart.'
Als jonge huisarts werd Machteld zelf meerdere keren ernstig ziek. Tijdens die periodes begon ze verder te kijken dan alleen haar ziekte. 'Ik merkte dat als je echt wilt herstellen, je veel breder moet kijken. Het draait vooral om veerkracht. In het begin was het voor mij best een verrassing hoeveel invloed andere zaken hadden op mijn herstel. Na mijn eerste ziekteperiode ben ik begonnen dat in kaart te brengen. En na de vierde keer heb ik besloten dat ik daar echt wat mee wilde. Er viel een wereld te winnen!'
Er volgden jaren van onderzoek om er ook een wetenschappelijke basis onder te leggen. De laatste vijf jaar merkt Machteld dat haar bredere visie op gezondheid meer en meer aanslaat. 'Nu hoor ik mensen zeggen: ‘Hèhè, dit is wat we moeten hebben!’'
De zoektocht naar veerkracht
De vraag hoe mensen omgaan met moeilijke dingen houdt Machteld al lang bezig. 'In mijn zoektocht naar veerkracht sprak ik regelmatig met een goede vriend van mijn vader. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zat hij in een concentratiekamp. Hij vertelde over zijn bevlogenheid voor koningin en vaderland, daar ging hij echt voor. Het hield hem in die tijd overeind, net als het contact met zijn makkers.'
Daardoor ontdekte Machteld dat zingeving, een doel of overtuiging hebben, essentieel is om met moeilijkheden om te gaan. 'Dat komt overeen met de ervaringen van Viktor Frankl, een joodse psychiater. Hij ontdekte dat vooral de mensen met een diepe, persoonlijke drijfveer de concentratiekampen het beste overleefden. Hij was er zelf één van. Zijn werk is voor mij een belangrijke inspiratie geweest.'
Een gezonde leefomgeving
Een andere bron van inspiratie voor Positieve Gezondheid zijn de zogeheten Blue Zones: verschillende gebieden op aarde waar mensen bovengemiddeld oud worden, zonder chronische ziektes of mentale aftakeling. 'Dat bewijst voor mij dat iemands leefstijl heel belangrijk is voor gezondheid, en dat het dus niet alleen ‘in de genen’ zit.'
In die Blue Zones maken mensen onderdeel uit van een hechte gemeenschap. Ze ervaren hun leven als zinvol, eten voornamelijk vers bereid en plantaardig voedsel en bewegen veel. 'Die aspecten zijn onderdeel van hoe ik Positieve Gezondheid zie', vertelt Machteld. 'Maar tegelijkertijd gaat Positieve Gezondheid verder. Dat gaat ook over rondkomen met je geld, je woonsituatie. Kortom, het is meer gericht op hele mens en zijn leven.'
'Positieve Gezondheid gaat uiteindelijk om keuzes die mensen zelf maken. Mensen moeten het zelf doen, maar je kunt als overheid je inwoners wel helpen.'
De rol van de (provinciale) overheid
Positieve Gezondheid gaat dus ook echt over het welzijn van mensen. Dan komt de overheid al snel in beeld. Iets dat Machteld direct onderstreept. 'Absoluut. De overheid kan dit faciliteren, als je het mij vraagt, door een gezondheidsbevorderende omgeving te scheppen. Positieve Gezondheid gaat uiteindelijk om keuzes die mensen zelf maken. Mensen moeten het zelf doen, maar je kunt als overheid je inwoners wel helpen. Bijvoorbeeld door een systeem en omgeving in te richten waarin een goede leefstijl meer centraal staat en makkelijker vol te houden is.'
Daar is wel een lange adem voor nodig, verwacht Machteld. 'Maar, overheden kunnen nu al heel veel doen. Gemeentes bijvoorbeeld, die kunnen in gesprek gaan met hun inwoners over al die aspecten van Positieve Gezondheid en wat hen zou kunnen ondersteunen in de omgeving. Zo’n gesprek geeft inwoners om te beginnen al het gevoel dat ze gehoord worden.'
De provincie kan vervolgens de verbinding maken tussen verschillende gemeentes en initiatieven. 'Daarmee schep je een nog groter draagvlak. En dat gaat weer hand in hand met de nieuwe Omgevingswet, juist omdat je daarmee een gezondheidsbevorderende leefomgeving kan maken. Als mensen meer willen bewegen, kan de provincie bijvoorbeeld zorgen voor meer veilige fiets- en wandelpaden.'
Iedere dag een draadje
Het begint er volgens Machteld mee dat de provincie de principes van Positieve Gezondheid omarmt, en kijkt: welk aspect is goed verzorgd? En wat kan nog beter? Vanaf daar is het belangrijk om in kleine stapjes te werken. Machteld zegt het graag met een oudhollands spreekwoord: Elke dag een draadje is een hemdsmouw in een jaar. 'Elke dag een klein stapje zetten, en dat volhouden. Dat bouwt heel krachtig op. En bedenk wie je daarbij kan helpen. Met die dingen kan iedereen nu al beginnen.'
Zelf in kaart brengen hoe jij gezondheid ervaart
Breng je Positieve Gezondheid in kaart met de vragenlijst en het spinnenweb van Positieve Gezondheid.
Meer informatie
Samen met BeBright, iPH en Ruimtevolk organiseert provincie Utrecht inspiratiebijeenkomsten die (samen)werken aan een gezonde leefomgeving bevorderen. Op 27 november 2019 stond ‘Positieve Gezondheid’ centraal. Je kunt de opname van deze bijeenkomst terugkijken op YouTube. Benieuwd naar de eerstvolgende bijeenkomst? Ga naar www.provincie-utrecht.nl/gezondeleefomgeving. Wil je meer weten over Positieve Gezondheid? Bezoek dan de website van het Institute for Positive Health.