Voor mens en milieu moet het grond- en oppervlaktewater van goede kwaliteit zijn. Daarom moeten alle EU-lidstaten in 2027 voldoen aan de Kaderrichtlijn Water (KRW). De provincie Utrecht wil aan die richtlijn voldoen en heeft in kaart gebracht wat al gedaan wordt om de KRW te halen en waar nog extra stappen nodig zijn. Dat heeft geleid tot een eerste provinciaal handelingsperspectief. Deze werkwijze wordt de komende jaren verder ontwikkeld. Het halen van de KRW komt dichterbij door vergunningen aan te scherpen en drinkwater te beschermen voor de toekomst. Maar ook door het verminderen van meststoffen in het water.
In 2027 moet Nederland, conform de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW), voldoen aan (grond)waterkwaliteit- en kwantiteitsdoelen. Uit verschillende analyses van de afgelopen jaren blijkt dat er landelijk problemen zijn, waardoor de doelen niet zonder extra inspanning kunnen worden gehaald. In het provinciale coalitieakkoord ‘Aan de slag’ is de ambitie vastgelegd om op tijd aan de KRW-doelen te voldoen. Het handelingsperspectief beschrijft welke verantwoordelijkheden de provincie Utrecht heeft en hoe de ambities waargemaakt kunnen worden.
Gedeputeerde Bakker: ”Met dit handelingsperspectief KRW geven wij invulling aan onze eigen verantwoordelijkheid en laten we zien welke mogelijkheden er zijn en welke instrumenten kunnen worden ingezet om aan de KRW te voldoen. In deze laatste jaren voor de deadline van de KRW is het belangrijk dat de waterbeheerders alle geplande maatregelen uitvoeren en wij met het UPLG het restant van de opgave kunnen invullen.”
De KRW: een gevoelige methodiek
De KRW streeft ernaar, dat alle Europese wateren in ‘goede toestand’ verkeren. Dat houdt in het realiseren en behouden van chemisch schoon en ecologisch gezond oppervlaktewater en voldoende van goede kwaliteit. Voor de KRW zijn specifieke wateren aangewezen, die in 2027 in de zogenoemde ‘goede toestand’ moeten verkeren. Dat water moet voldoen aan een aantal eisen: bij ecologie gaat het om 77 parameters die moeten kloppen en bij chemie gaat het om 45 stoffen, waarvan er niet te veel in het water mag zitten. Binnen de KRW geldt het principe ‘one-out, all-out'; een waterlichaam is pas 'goed’ als het aan alle eisen voldoet.
Gedeputeerde Water & Bodem Has Bakker: 'Om de doelen te halen moeten de wateren dus niet alleen beschermd worden tegen invloeden van buitenaf, maar ze moeten ook kunnen ontwikkelen en daardoor verbeteren.' De KRW heeft een dubbele verplichting: het verbod op verslechtering en de vereiste voor verbetering.
De Utrechtse situatie
In de provincie Utrecht zijn zestig KRW-wateren. Dat zijn grotere wateren, zoals meren, rivieren of beken. Van grondwater zijn er vier grote waterlichamen die ook de provinciegrenzen overgaan. Deze vier grondwaterlichamen voldoen aan de chemische doelstellingen. Om de KRW te halen is het wel nodig om het evenwicht in de grondwateren te behouden. Daarbij is het belangrijk om ervoor te zorgen, dat er niet meer of nieuwe vervuilende stoffen, zoals PFAS en medicijnresten, in het grondwater terecht komen.
Het oppervlaktewater kent andere uitdagingen. Gewasbeschermingsmiddelen en nutriënten (fosfaat en stikstof) hebben op dit moment een negatieve uitwerking op de waterkwaliteit. Waar wij nu al aan willen werken, zijn de uitdagingen van de toekomst, zoals microplastics, medicijnenresten en PFAS. De verwachting is dat door de overgang naar duurzamere landbouw de KRW-doelen dichterbij komen. De energietransitie speelt ook een rol als het gaat om de toekomstige waterkwaliteit. In Utrecht kijken we ook naar mogelijkheden voor zonnepanelen op water, op voorwaarde dat dit de waterkwaliteit niet verslechtert.
Ontwikkelen van het handelingsperspectief
In 2024 werkt de provincie Utrecht aan verdere uitwerking van het handelingsperspectief en een definitieve aanpak. Daarover rapporteert de provincie tussentijds aan Provinciale Staten. De manier waarop de provincie toewerkt naar een definitieve aanpak is gebaseerd op landelijke analyses, advies van de Raad voor leefomgeving en infrastructuur (RLI) en de resultaten van het KRW-Impulsprogramma. Aan de hand daarvan wordt een realistische en haalbare ambitie bepaald. Eind 2024 is ook de landelijke tussenevaluatie beschikbaar.
De provincie Utrecht is niet als enige partij verantwoordelijk voor het halen van de doelen. Rijkwaterstaat en de Waterschappen zijn partners om de waterkwaliteit in Utrecht op orde te krijgen en te houden. De uitvoering van de maatregelen uit het handelingsperspectief is een samenwerking met deze partijen en zal voor een deel plaatsvinden in het kader van het Utrechts Programma Landelijk Gebied (UPLG).
Voorkomen dat de KRW uit zicht raakt
De KRW verplicht elke overheid te doen wat in haar mogelijkheden ligt om de KRW-doelen te halen. Het moet ook duidelijk zijn wat er is gedaan om de doelen te halen. De maatregelen die de provincie inzet, en nog kan uitbreiden, zijn breed en hebben te maken met toezicht en vergunningen. Het versnellen op de KRW-doelen is mogelijk. Voorbeelden zijn het instellen van gebiedsgerichte verboden voor gewasbeschermingsmiddelen, bijvoorbeeld in de grondwaterbeschermingsgebieden. En samen met de waterschappen en omgevingsdiensten strenger zijn op lozingen en het instellen van een vergunningsplicht voor nieuwe grondwateronttrekkingen bij Natura 2000-gebieden.
Het college van de provincie Utrecht heeft de ambitie om de doelen te halen en de inspanning te leveren die daarvoor nodig is. Als de doelen in 2027 niet worden gehaald, zal de vraag zijn of de Europese lidstaat haar wettelijke mogelijkheden en eigen regelgeving voldoende heeft toegepast.
Voor persinformatie:
jiri.glaap@provincie-utrecht.nl, 06 39 63 21 97